DEN HAAG, 4 september 2024 – “Het is onbegrijpelijk dat dit kabinet terugkeert naar ouderwetse ideeën.” Frans Timmermans, fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer, pleit vandaag in de Binnenhoflezing in Nieuwspoort voor een politiek die toekomstscenario’s schetst in plaats van doemscenario’s. In de eerste plaats moeten mensen weer houvast krijgen in het leven, aldus Timmermans. Dat gaat niet zolang we blijven vasthouden aan het achterhaalde geloof in de vrije markt en ons laten gijzelen door de intensieve veehouderij. “We moeten compromisloos de kant van arbeid kiezen boven kapitaal.”

 

Timmermans maakt zich zorgen om het gebrek aan inhoudelijk en ideologisch debat tussen politieke partijen in de Tweede Kamer. “Politiek moet weer meer brood dan spelen worden”, aldus de fractievoorzitter. Het debat wordt steeds meer op de persoon gespeeld en intussen worden woordspelletjes gespeeld om een rechts-radicaal kabinet mogelijk te maken. De term “extraparlementair” is enkel opgetuigd om te verhullen dat de VVD en Pieter Omtzigt een kabinet met de PVV mogelijk hebben gemaakt, zo betoogt Timmermans. “In wezen is dit gewoon een klassiek coalitiekabinet.”

Angst voor verlies

De totstandkoming van het huidige kabinet roept de vraag op waarom een politiek die doemscenario’s in plaats van toekomstscenario’s schetst in zo vruchtbare aarde valt. Timmermans verwijst naar The People vs Democracy van politiek denker Yasha Mounk voor een verklaring: hoe goed mensen het ook hebben, het is de angst voor verlies die hun onvrede voedt. En die angst komt niet uit de lucht vallen, aldus de politiek leider van GroenLinks-PvdA. Vooruitgang is veel minder vanzelfsprekend geworden en onze verworvenheden veel onzekerder. Kinderen overtreffen steeds moeilijker het inkomen van hun ouders.

Deze onzekerheid is het gevolg van de verkeerde politieke keuzes, gebaseerd op ouderwetse ideeën, zo betoogt Frans Timmermans. Een van de meest hardnekkige is het achterhaalde en zelfs giftige idee dat de staat onderdanig moet zijn aan de vrije markt. Trickle down economics bleek winner takes all. Jarenlang heeft de politiek bewuste keuzes gemaakt om de lasten op kapitaal te verlagen, het minimumloon laag te houden en te bezuinigen op onderwijs en investeringen in verduurzaming. “Rechts-radicaal deelt cadeaubonnen uit die nooit kunnen worden ingewisseld: je komt dan in een spiraal van gebroken beloften en cynisme terecht.”

Exorbitante rijkdom noopt tot taxing the rich

Arbeid loont niet terwijl er exorbitante rijkdom aan de top is. Het is vele malen makkelijker om geld te verdienen met geld dan met werk, zo verwijst Timmermans naar Piketty. Mannen met een praktische opleiding zijn vaker werkloos en hun inkomen daalt. Voor degenen die wel aan het werk komen is hun baan en inkomen onzekerder geworden, terwijl ook de verhoudingen tussen werknemers en aandeelhouders zijn scheefgegroeid, aldus Timmermans. Uit naam van efficiëntie en schaalvergroting worden streekziekenhuizen uitgekleed. Woningen voor starters en ruimte voor natuur zijn er niet, omdat de intensieve veehouderij ons land gijzelt.

Het is onvermijdelijk de komende jaren de lasten op arbeid te verlichten en de lasten voor de meest vermogenden te verzwaren. “Er wordt zóveel mogelijk als we onze welvaart eerlijk delen en moedige keuzes durven maken”, aldus Timmermans. De makkelijkste keuze is alvast om af te zien van het plan om de lasten op winst en vermogen met 1,5 miljard euro te verlagen. De partijleider belooft met GroenLinks-PvdA te zullen strijden tegen een beleid dat miljardencadeaus uitdeelt aan de allerrijksten, en werkende mensen opzadelt met miljardenbezuinigingen. Tegelijkertijd moet het minimumloon omhoog: lonen moeten weer voldoende zijn om van te kunnen leven, ook zonder afhankelijkheid van toeslagen. Gaten in het sociale vangnet moeten worden gedicht, bijvoorbeeld door gedwongen zzp-constructies terug te dringen.

Het algemeen belang is gediend bij forse investeringen in duurzame energie, want de kosten van niets doen zijn vele malen hoger, zo betoogt Frans Timmermans. Tegelijkertijd moeten de belangen van natuur, maar ook woningzoekenden, in Nederland zwaarder gaan wegen. We moeten keuzes gaan maken voor de ruimte die we hebben, en daarbij hoort ook het terugdringen van de intensieve veehouderij. “Als we zo doorgaan wordt ons water straks onbetaalbaar en bovendien een bedreiging voor de volksgezondheid.”

Vertrouwen in vooruitgang

Het zijn maatregelen die volgens Timmermans broodnodig zijn om mensen weer houvast te bieden in het leven en het vertrouwen te geven dat vooruitgang mogelijk is. Timmermans geeft alle progressieve politieke krachten een duidelijke en klassieke boodschap mee: compromisloos de kant van arbeid kiezen boven kapitaal en strijden voor de bevordering van gemeenschapszin en de bescherming van individuele rechten en vrijheden, voor openheid en diversiteit. Daarbij moeten we de toekomst omarmen, zonder de bedreigingen te ontkennen die we op het pad daarnaartoe tegenkomen, zo sluit Timmermans af. “Ik geloof dat we er uiteindelijk een beter land voor terugkrijgen.”

 

Frans Timmermans is fractievoorzitter namens GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. NRC publiceerde een opinieartikel van Frans Timmermans op basis van zijn Binnenhoflezing.

Partners van de Binnenhoflezing zijn CAOP, Montesquieu Instituut, Nieuwspoort en ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat. Donateurs zijn CAOP en Saam & Verhoog (S&V).