DEN HAAG, 10 september 2025 – In een tijd waarin de fundamenten van onze democratische rechtsorde zijn verzwakt, is het van essentieel belang dat landelijk en lokaal bestuur dichter bij elkaar komen. Dat bepleit burgemeester Femke Halsema van Amsterdam vandaag in Nieuwspoort in de vijfde Binnenhoflezing. “Zonder goede samenwerking tussen Rijk en gemeentes kunnen we het vertrouwen in het openbaar bestuur niet herstellen.” Halsema roept het nieuw te vormen kabinet vast op de positie van de minister van Binnenlandse Zaken te versterken.

De vijfde editie van de Binnenhoflezing stond in het teken van de verhouding tussen landelijke en lokale overheid. Die moet volgens burgemeester Halsema zijn gebaseerd op de vier pijlers vertrouwen, gelijkwaardigheid, onderlinge afhankelijkheid en nabijheid. Vertrouwen begint volgens de burgemeester bij een gemeenschappelijk beeld van de werkelijkheid. Bestuurslagen moeten zich niet uit elkaar laten spelen, zoals volgens Halsema bijvoorbeeld in Groningen gebeurde: “Het verband tussen gaswinning en de aardbevingen is door de nationale regering heel lang ontkend, terwijl lokaal al geen enkele twijfel meer bestond. Ik denk dat het gedraai met feiten bij veel mensen een grote scheur in het vertrouwen heeft veroorzaakt, vergelijkbaar met de schade aan de woningen.” 

‘Rijk moet geen melkkoe zijn voor Amsterdam’

Het gelijkwaardige partnerschap tussen Rijk en gemeentes zoals dat op papier bestaat vindt niet altijd zijn weg naar de praktijk, aldus Halsema. “Ons parlement is bevoegd om de wet te wijzigen of nieuwe wetten in te voeren. Maar de kennis van wat nodig is in de steden en dorpen ligt lokaal. Hoe lang hebben burgemeesters niet moeten vragen om een landelijk vuurwerkverbod? Dat gaat er na jaren van zware overlast en vele onschuldige slachtoffers eindelijk komen. Maar een vrijwel onuitvoerbaar verbod op het dragen van een boerka, dat bijna geen enkele lokale bestuurder zag zitten, kon er jaren eerder komen.”

Burgemeester Halsema onderstreept dat het landelijk en lokaal bestuur tot elkaar veroordeeld zijn. Die afhankelijkheid moeten we omarmen. “Regio’s hebben investeringen nodig zoals recent in de regio Eindhoven rond ASML. Amsterdam heeft het Rijk nodig om ons te helpen het massatoerisme te beteugelen.” Tegelijkertijd wil Halsema het beeld tegengaan dat het Rijk door Amsterdam als melkkoe wordt gezien. “Amsterdam zal de komende jaren moeten laten zien dat het moeilijke en scherpe keuzes durft te maken, en een partner is van het Rijk en de rest van het land.”

Forse investeringen in de politie benodigd

Nauwe contacten om wederzijds begrip te creëren zijn volgens Halsema van fundamenteel belang. Zij roept een nieuw kabinet op om de positie van de minister van Binnenlandse Zaken – als hoeder van de rechtsstaat, goede bestuurlijke verhoudingen en het belang van een sterk lokaal bestuur – te versterken. “Deze minister moet met steun van de minister-president krachtig en moedig kunnen opkomen voor het lokale bestuur en gezag.” Halsema zegt desgevraagd zelf niet beschikbaar te zijn voor die rol.

In aanloop naar Prinsjesdag en de Tweede Kamerverkiezingen roept Halsema ook op fors te investeren in politie-eenheden. “Overal in Nederland vergrijst het korps en op talloze plekken staat de leefbaarheid en veiligheid onder druk.”

“De afgelopen decennia heeft het openbaar bestuur ingeboet aan probleemoplossend vermogen en aan vertrouwen onder inwoners, en de fundamenten van onze democratische rechtsorde zijn verzwakt”, aldus burgemeester Halsema. “De grote opgaven in Nederland verdwijnen niet als sneeuw voor de zon als lokale en landelijke bestuurders wat vaker bij elkaar op de koffie komen. Er is meer nodig dan goede bestuurlijke samenwerking, maar zonder gaat het hoe dan ook niet.”

Na afloop van de Binnenhoflezing ging burgemeester Halsema in gesprek met coreferent prof. dr. Caspar van den Berg, die na haar lezing een verdiepende toespraak hield over het gedachtegoed van Thorbecke, en met het publiek in de zaal.

 

Femke Halsema is burgemeester van Amsterdam. Haar Binnenhoflezing is terug te kijken via deze link. Lees hier de integrale tekst van het coreferaat door prof. dr. Caspar van den Berg. N afloop was burgemeester Halsema te gast in een uitzending op locatie van de podcast Haags Halfuurtje van Trouw.

Partners van de Binnenhoflezing zijn CAOP, Montesquieu Instituut, Nieuwspoort en ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat. Donateurs zijn CAOP en Saam & Verhoog (S&V).